મનોકલ્પ

એક સમયે જે કોરી-કટ હતી, હા, એ સ્લેટ મારી હતી.
અક્ષરોથી ઠાંસી જે ભરી હતી, હા, એ સ્લેટ મારી હતી.

જોવા એને કોઇ શિક્ષકે લીધી, કે મારા પ્રેમાળ પિતાએ-
સુંદર શે’રો મારી પાછી આપી, હા, એ સ્લેટ મારી હતી.

કદી એ પડી કે કોઇએ પાડી, ને ફરી પાછી એ તૈયાર-
કંઇ નવું લખવાની ધગશ વાળી, હા, એ સ્લેટ મારી હતી.

ક્યારેક મેં એને પાણીથી કે ક્યારેક મેં થૂંકી લુંછી હતી,
છ્તાં ય કોઇ પણ રોગ વગરની, હા, એ સ્લેટ મારી હતી.

ફલાણાએ કહ્યું કે લખો ને ઢીંકણાએ કહ્યું કે ભૂંસો,
જે કાંઇ લખાવ્યું તે લખતી રહી, હા, એ સ્લેટ મારી હતી.

હાંફળી ફાંફળી પાછળ દોડી મારી માએ બૂમ પાડી હતી,
“લે, બેટા, દફતરમાં મૂક પાછી”, હા, એ સ્લેટ મારી હતી.

“જો, ‘મનુજ’!” કહ્યું પિતાએ, “અંક ગણવા શું લાવ્યો છું?”
બાજુમાં મણકા વાળી, પહેલી, હા, એ સ્લેટ મારી હતી.

-શિક્ષક દિને, સર્વે શિક્ષકોને અર્પણ…

‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૯/૦૪/૨૦૨૦

તમને મળવા અમે આવી ના શક્યા.
સૂતી તકદીર જગાડી ના શક્યા.

સીધી આંખો હતી સીધા રસતા,
ઉલ્ટા ચશ્મા જ કઢાવી ના શક્યા.

જેવો ધાર્યો તમે એવો હું નથી,
જેવો ઇચ્છ્યો’તો, બનાવી ના શક્યા.

બસ, હું એટલો સમીપ આવી ગયો-
કે, એ પાલવમાં મુખ ઢાંકી ના શક્યા.

સાથે રહેવાની વાતો માનું છું,
પણ, દીવાલો તમે તોડી ના શક્યા.

દિલમાં કે ખયાલોમાં કે શમણાંમાં-
ક્યાં ખોવાઉં એ વિચારી ના શક્યા.

કાલે, જે આજ થવાનું હતું, તે થયું-
પેપર ફૂટ્યું તે છુપાવી ના શક્યા.

તારી મહેફિલ હતી, ‘મનુજ’ ના હતો,
મારી ચર્ચા વગર રહી ના શક્યા.

‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૫/૨૬/૨૦૨૦

અમારી વાત ક્યાં છે, આપની છે.
મળો કે ના મળો, મેળાપની છે.

સડક પર કોઈ રાહી ના મળે, તો-
ક્વચિત આ ચાલ, પણ, કોવીદની છે.

મળી ખાદી અને ખુરશી હવે, તો-
દિવાળી, આજ કોના બાપની છે.

ભલે કાંટા મળે ફૂલોને બદલે,
કરી ઈચ્છા ફકત સંગાથની છે.

હવે સીધું સરળ જિવવું મને છે,
ભુલો જે પણ કરી ભુતકાળની છે.

હજી હમણાં જ એના પગલાં જોયા,
જમીં પરની લકીરો સાપની છે.

છલકતા જામ વાળી મેહફિલો, તો-
ઉછળતા જોમના ઉન્માદની છે.

બધે જ શહેરમાં ચર્ચા, અમારા-
સંબંધોમાં પડેલી ગાંઠની છે.

ગગનમાં છે કરોડો તારલાઓ,
નથી ચાંદો છતાં, પણ, રોશની છે.

મુદત જો ખતમ ના થઈ હો, તો-
દર્શન દે જો, ઘડી વિલાપની છે.

બદનના હાટ માંડ્યા છે,ઘણાએ-
નથી ખબર કે કમાણી પાપની છે.

ભય ઉપર વિજયની અનુભૂતિ, જુઓ-
‘મનુજ’ના શ્વાસમાં વિશ્વાસની છે.

‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૫/૨૩/૨૦૨૦

પડતા બોલ ઝીલું છું એની જરા ય ખબર નથી.
અમને ખબર છે, એમને અમારી કદર નથી.

જીભનો તો કૂચો વાળ્યો, કહી કહીને થાક્યા,
પત્થર ઉપર પાણી સમજો, કોઈ અસર નથી.

ટી વી સમક્ષ બેસી ગયા, વાળીને પલાંઠી,
ઢસરડા હું કર્યા કરું છું, તો પણ નજર નથી.

પીડા હો પીરીયડની અથવા પ્રસૂતિનું ટાણું,
રાંધીને ખવડાવીએ, પણ, એવી સમજ નથી.

સવારમાં પરભાતિયાં, સાંભળવાના મૂકી,
રાગડા સુણવા બેસતાં, સમયની ગમ નથી.

ફાં ફાં માર્યે મળે ન કાંઈ, ઘરમાં શોધે, જો-
ખાંડ-ચાના ડબ્બા, પણ, ક્યાં છે ખબર નથી.

છાપુ-બાપુ ઊંચું મૂકો, કહી કામ પૂછિએ, તો-
રમુજમાં એ પ્રશ્ન કરે, “ચા-બા ગરમ નથી?”

બે વસ્તુની ખરીદીએ, અમસ્તાં ય જો મોકલ્યા-
બે વાર ફોન કર્યા વગર, આવ્યા પરત નથી.

કેવાં ફૂટલા નસીબ છે, ‘મનુજ’ મળ્યા, બાકી-
ગૌરી વ્રતની પૂજા માં, રાખી કસર નથી.

‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૫/૧૫/૨૦૨૦

શ્રી હરિ જ લઈ જશે, ધામ આખરી પળે.
એ જ રૂદિયે પૂરશે, હામ આખરી પળે.

હું વિચારતો હતો, કેટલો શ્રીમંત હતો,
રાજ કરતો ઠાઠથી, કેટલો ધીમંત હતો,
મિથ્યા હવે એ થયા, કામ આખરી પળે…

યાદ આવ્યાં તે કર્યા, પ્રભુના સ્મરણો ઘણા,
સમય જો મળી ગયો, કર્યા સુકૃત્યો ઘણા,
આશ છે મળશે હવે, શ્યામ આખરી પળે…

ઢળ્યાં નીર નયનના, શમ્યાં તાપ જોમના,
ખુટ્યાં શ્વાસ ધમણના, રુઠ્યાં તેજ વ્યોમના,
ઠામમાં ભળી જશે, ઠામ આખરી પળે…

નામ એના છે ઘણા, રૂપ એના છે ઘણા,
છે નિરાકારી છતાં, આકારો ય છે ઘણા,
‘મનુજ’ કે’ છે રામ- રામ, રામ આખરી પળે…

‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૫/૧૨/૨૦૨૦

અંકૂર માંથી ફણગો ફૂટતાં, વાર તો લાગે છે.
શ્વાસ જતાં માયાથી છૂટતાં, વાર તો લાગે છે.

આ કરું, તે કરું, પેલું કરું કે ના કરવાનું કરું છું,
કરવું હશે જે, તે કરવામાં, વાર તો લાગે છે.

એક હાથથી બીજા હાથમાં, ફરતો રહ્યો’છે, એ,
ખોટા સિક્કાને ઘર મળતાં, વાર તો લાગે છે.

સંબંધોના રસતા ઉપર, ત્રિભેટાઓ આવે,
લાગણીઓની ગાંઠને છૂટતાં, વાર તો લાગે છે.

બળ, બુદ્ધિ ને ધન વધે માટે, બંદગી કરતા રે’જો,
અઘરાને સહેલું કરવામાં, વાર તો લાગે છે.

બૂરો માણસ, બૂરા ધંધા, શાને કરતો ફરે છે?
પાપની ગાગરને છલકાતાં, વાર તો લાગે છે.

રાજાઓના સપના જોવા, સૂતો રહે, આ માણસ,
પત્તાઓના મહેલો બનતાં, વાર તો લાગે છે.

લાશ થયો પણ તરતો રહ્યો છું, સરિતાના પાણીમાં,
કાણું પડે તો હોડીને ડૂબતાં, વાર તો લાગે છે.

અભિમન્યુના ચક્રવ્યુહ છે, આ જિવનના રસ્તા,
એક પછી એક એને ભેદવામાં, વાર તો લાગે છે.

ચાદર જેટલી એટલા પગને પહોળા કર,”મનુજ’
તકદીર પરના પાનને ખસતાં, વાર તો લાગે છે.

‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૪/૨૭/૨૦૨૦

મેઘાએ ભાઈના અંતિમસંસ્કારના દિવસે ધીરૂભાઇની એક સુંદર વાત કરી હતી કે ભાઇ ને જમવા બોલાવીએ કે આરતી માટે બોલાવીએ તો ભાઇ, પહેલું એ જ પૂછતાં કે, “કેટલા વાગ્યા?”
અને, એ ઉપરથી એ જ વિષયને નજરમાં રાખી મેં આ કાવ્ય લખ્યું છે,
તે હું અહીં રજૂ કરું છું

જિવન જિવતાં કાંટા ફૂલને કેટલા વાગ્યા,
હવે આ ઘરમાં કોણ પૂછશે, “કેટલા વાગ્યા ?”

દેવ સેવાના સમયે આ બેચેની કેવી ?
ખાવા ટાણે કોઈની ગેરહાજરી કેવી ?
એવું લાગ્યું, એમના રૂમના બારણા ઉઘડ્યા,
હવે આ ઘરમાં કોણ પૂછશે, “કેટલા વાગ્યા ?”

હવે લાગશે ગુ. સા. સ.ની મીટીંગ ખાલી,
સીનીયર્સની સભાની ય રોનક ઠાલી,
એવું લાગ્યું, સીડીઓ પરથી પગલાં ઊતર્યા,
હવે આ ઘરમાં કોણ પૂછશે, “કેટલા વાગ્યા ?”

ઓફિસ રૂમના ફરનિચરનું આ દુઃખ કેવું ?,
ખુરશી પર હવે ભાર નથી એ જ દુઃખ એનું,
એવું લાગ્યું, પુસ્તકોના પાના ફફડ્યા,
હવે આ ઘરમાં કોણ પૂછશે, “કેટલા વાગ્યા ?”

જિવન જિવતાં કાંટા ફૂલને કેટલા વાગ્યા,
હવે આ ઘરમાં કોણ પૂછશે, “કેટલા વાગ્યા ?”

અસ્તુ,
ભાઇના ચરણોમાં અર્પણ,

મનોજ મહેતા – ‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
સૌજન્યઃ ગુજરાતી સહિત્ય સરિતા
ભાઇને ભાવભરી વિદાય

ધીરુ’ભાઇ’ની “ બગીચાનાં ફૂલ ” નામની પ્રકાશિત પુસ્તિકાના પાના નંબર ૧૨૯ માંથી ‘ભાઇ’એ લખેલી વિચાર કણિકાઓ મેં જોઇ અને એ ઉપરથી એક છાંદસ રચના કરવાનો મને વિચાર આવ્યો.
અને એમ જ ‘ભાઇ’ના વિચારોના મોતીઓને પરોવીને, મેં આ એમના જ સર્જનની, એમને ગમે એવી, માળા બનાવી છે, તે આજ તેમને હ્યુસ્ટન સાહિત્ય સરીતા વતી અર્પણ કરું છું.
‘ભાઇ’ને પ્રભુના ચરણોમાં સ્થાન પ્રાપ્ત થાય એવી અભ્યર્થના કરું છું, અને
આપ્ સહુને ‘ભાઇ’ના સુંદર વિચારોનું ગુઢત્વ તથા માર્મિકતા દર્શાવતું એક ગીત હવે પ્રસ્તૂત કરું છું.

જિંદગીને માણવી જ હોય તો જિંદગી ને જોવી પડે છે.
જાણવી પડે, પિછાણવી પડે, જાળવવી પડે, જિરવવી પડે છે.

જીવતાં ના કોઈ કરે યાદ, પણ, મર્યા પછી યાદ સૌ કરે છે,
જીવતાં ના કોઈ ધરે દીપક, પણ, મર્યા પછી દીપ સૌ ધરે છે,
જાણવી પડે, પિછાણવી પડે, જાળવવી પડે, જિરવવી પડે છે.

મારું મારું કરતા ગયો ઊપર, પણ, મારું ના થયું કોઈ ક્યારે,
કારણ, હું કોઇનો ના થયો તો, હવે, મારું ના રહ્યું કોઇ ક્યારે,
જાણવી પડે, પિછાણવી પડે, જાળવવી પડે, જિરવવી પડે છે.

કોડિયું છે નાનું, તારા નાના, છતાં, આપતા રહે છે, એ પ્રકાશ,
તેમ નાનો માનવ આ , હું પણ, હવે આપતો રહીશ, એ પ્રકાશ,
જાણવી પડે, પિછાણવી પડે, જાળવવી પડે, જિરવવી પડે છે.

જિંદગીને માણવી જ હોય તો જિંદગી ને જોવી પડે છે.
જાણવી પડે, પિછાણવી પડે, જાળવવી પડે, જિરવવી પડે છે.

‘ભાઇ’ ના ચરણમાં અર્પણ,
કલ્પના મહેતા તથા
મનોજ મહેતા- ‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી’
તરફથી
ભાવભરી વિદાય
૦૪/૦૮/૨૦૨૦

ખોયેલ મારી જિંદગી મુજ ને જડી નથી.
મરવા મને ફુરસત હજી સહેજે મળી નથી.

કરતા રહ્યા સીતમ અને જીવાડતાં રહ્યાં,
દિલમાં દુઆની પણ કમી જોવા મળી નથી.

રાખી હતી ખ્વાહિશ અમે, ઉપવન બનાવવા,
રણની કિન્તુ આ રેતમાં, કુંપળ ખિલી નથી.

રસતા ભલે છૂટા પડ્યા, આગળ મળી ગયા,
પણ, તું પડી છૂટી છતાં, આવી મળી નથી.

આંખો મહિં અંગાર છે, દિલમાં બધે પત્થર,
લાવા સમી આવી કૃતિ, જગમાં જડી નથી.

એના મરણની આ સભા ને એ સૂતો હતો,
ખુદની પ્રશસ્તિ આટલી કદી ય સુણી નથી.

જ્યારે ગયા છો આપ મુજ દુનિયા તજી, પુષ્પો !
તકદીર પરની પાંદડી, બિલકુલ ખસી નથી.

એવો હતો રાજા સ્વયં, સોનું બની ગયો,
એને હજુ માણસ થવા, યુક્તિ મળી નથી.

દરપણ મહી હું આટલું કો’ને જોવા મથ્યો,
ઓળખ મળી નથી અને છાયા ખસી નથી.

આવો નહીં તો આવવા કોશિશ કરી જુઓ,
સંગના ઉમંગની ઈચ્છા, ઓછી થઈ નથી

બે વાત યાદ રહી જશે, આખા જીવન સુધી,
સીડી ચઢી ગઈ ખરી , પણ પાછી વળી નથી.

આ મંડપ ને પિયરિયાઓ, આંસુ બની ગયા,
ડોલી ‘મનુજ’ એમાં વહી, પાછી ફરી નથી.

‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૨/૨૭/૨૦૨૦

નજર એ છો બધે ભટકે, હું કાજળ થઈ સમાયો છું.
હ્રદયના એ લહૂની હું બની લાલી છુપાયો છું.

સિતમ સહેવા હવે તો બસ મને આદત પડી ગઈ છે,
સમય પજવી ગયો છે, ને હવે મુજ થી મુંઝાયો છુ.

ખતમ થઈ જિંદગાની એમના બસ એક જ બોલ પર,
પછી બીજા વધુ સુણવા, હવે જીવતો રખાયો છું.

નિરાશા ખુદ હવે આશા વિના ફફડી રહી છે, ત્યાં-
બનીને આહ એક ડૂસકાં મહીંથી હું વિલાયો છુ.

મનાવાને ઘણાએ આવિયા ને હાથ ધોવાયા,
કરૂં હું કેમ કરી વાકિફ કે હું ખુદ થી રીસાયો છું.

ચમનમાં આટલી મસ્તી અને કલશોર આ, શાનો?
ખયાલ આવ્યો પછી કે હું બની વસંત વધાયો છું.

ચગેલો હું ગગનમાં ખૂબ ઊંચે ઊંચા મસ્તકે,
કપાયો તો ખજાનામાં કૃપણને ઘર લવાયો છું.

સહારો છોડતાં છુટશે તમારો સાથ અને મંઝિલ,
કલમથી એક પંક્તિમાં હજુ અડધો લખાયો છુ.

ઠરેલી આગને ભડકાવતાં પહેલા તમે, સમજો,
વળેલી રાખ છું એ જ્ઞાત છે, તો પણ સચવાયો છું

હજુ હમણાં જ મેં જાણ્યું , ખૂટે છે આપના શ્વાસો,
દિશામાં હું તમારી થઈ પવન, ધસમસ ફૂંકાયો છુ.

દશા મારી સમજવી હોય તો સમજો, કહે ‘મનુજ’
ભરેલો જામ છું, ખાલી થતાં પાછો ભરાયો છું.

“મનુજ” હ્યુસ્તોનવી
૦૨/૦૨/૨૦૨૦