મનોકલ્પ

ઘણા વખતથી જેઠાના પુત્ર ગીગાની વહુ એને પિયર વળી ગઇ હતી. જેઠાએ આજે તો ગીગાને એની પિયર પાછી વળી ગયેલી વહુને તેડી મંગાવવા ખૂબ સમજાવ્યો. પોતે જાતે જઇને કાક્લૂદી કરીને પણ એને તેડી લાવશે એવી વાત માંડી. પોતાની પત્નિ સવલીની નામરજી હોવા છતાં, એણે એને જબરજસ્તીથી કાબુમાં રાખી. અને, આખરે સમજાવટ તથા ધાક -ધમકી જેને માટે વાપરવા પડ્યાં તે પુત્ર-વધૂને, પોતાના છોકરા માટે, તેના પિયર માંથી પાછી તેડી લાવવા માટે તે પુત્ર -વધૂના ગામે જઇ પહોંચ્યો.
વહુને તેની સાવકી સાસુ, હવે ભવિષ્યમાં કોઇ પણ જાતનો ત્રાસ (!) આપે નહીં, એવું પિયરિયાઓને ગળે ઉતારતાં નાકે દમ આવ્યો. ગમે તેમ, પણ, મન મનાવીને, જેઠાએ આપેલી હૈયાધારણને અનુકૂળ થઇને તથા છોડીનું જ ભલું છે સમજીને પિયર પક્ષ સમાધાનના નિર્ણય પર આવ્યો.
માનેલી હાર-જીત, શંકા-કુશંકા અને દુઃખ-સુખની મીશ્ર લાગણીના ભાવ-અભાવ મોં પર છવાયા ના છવાયા ને વિદાયનો પ્રસંગ પિયર પક્ષે પતાવ્યો.
હરખઘેલો તે, તેના જેટલી જ પ્રફૂલ્લિત એવી પુત્ર-વધુને લઇને, પોતાના ગામમાં પ્રવેશ્યો. તેનું ઘર બંધ હતું. તાળુ મારેલું હતું. તેણે ઘર ખોલ્યું. અને, વહુનો ગૃહ-પ્રવેશ થયો.
તેણે અચરજ ભરેલી નજરે સામે પડેલો કાગળ જોયો. હાથમાં લીધો. એની ભણેલી ગણેલી પત્નીએ લખેલો કાગળ હતો. એટલામાં, બાજુના ઘરવાળી રેવતીએ આવી ને એના કાનમાં મોં ઘાલીને વાત કરવા માંડી. ને પછી, એણે પોતાનું માથું કૂટ્યું.
હા, ગીગાની વહુને પાછી ઘેર લાવવામાં, તેની પોતાની બીજીવારની વહુ સવલી એના પિયર પાછી વળી ગઇ હતી.

ભગાની વહુને પતરું વાગ્યું. ચારેક દિવસે મટ્યું ના મટ્યું ને આખા શરીરે ખેંચ આવવી શરૂ થઇ ગઇ. ભગો દવાખાને દોડ્યો. ડોક્ટરે સરવાર કરવાની ના પાડી, ને તાલુકાની મોટી હોસ્પીટલમાં એને લઈ જવા કહ્યું. ભગો કકળ્યો, પણ ડોક્ટર ધરાર ના માન્યો. “ધનૂરની મારી પાસે કોઇ દવા જ નથી”, એમ કહીને ટાઢા પાણીએ ખસ કાઢી.
આખા ગામમાં અરેરાટી ફેલાઇ ગઇ. ભગાની વહુને તો તાલુકાની હોસ્પીટલે લઇ જતાં, અર્ધા રસ્તેથી જ અગ્નિસંસ્કાર માટે પછી લાવવી પડી.
એ જ સાંજે, વળી ગામમાં અચરજ ફેલાયું, જ્યારે કંપાઉન્ડરના છોકરાને પગમાં ખીલી વાગ્યા બાદ ધનૂરનું ઈંજેક્ષન અપાયું. આખું ગામ અને ભગો સમસમીને બેસી રહ્યાં. લોકોએ ડોક્ટર સામે ફરિયાદ કરવા ભગાને સમજાવ્યો. પણ, ભગો તો આખા પંથકનો ભગત હતો. અરે, સાચા અર્થમાં ભગત હતો. એના ભોળા મને તો ડોક્ટરને ક્યારની ય માફી આપી દીધી હતી. અને, આમ આ વાત પર પડદો પડી ગયો.
એક દિવસ, ડોક્ટરને ઘેર નાગ નિકળ્યો. ગભરાટમાં દોડાદોડી કરતી ડોક્ટરની પુત્રીને આભડી ગયો. લોકો ભેગા થયા. ડોક્ટર આવ્યા. દવાઓ જોઇ. એન્ટીડોટ પર એક્ષ્પાયરી ડેટ જોઇ. ડોક્ટરે દુઃખ્માં માથું ધુણાવ્યું. લાચાર ડોક્ટરનું મોં જોઇ લોકો સમજી ગયા. દર્દીને તાલુકાની હોસ્પીટલમાં ખસેડવી જોઇએ માની ગાડું જોડ્યું. ડોક્ટર, “જલ્દી કરો, જલ્દી કરો” બોલ્યા. એટલામાં, ગીગા પટેલને યાદ આવ્યું ને બોલ્યા, ” અરે, કોઇ ભગાને બોલાવો. એના જેવો ઝેર ચૂસનારો આખા પંથકમાં કોઇ નથી.”
લોકો દોડ્યા, ભગલાને ઘેર. ભગાને વાત કરી. વાત જાણી કે તરત જ ભગો પગમાં ચાખડીઓ ઘાલી, પછેડી લેવા દોડ્યો. પણ, પાછું કંઇક યાદ આવ્યું એટલે પછેડી પાછી મૂકી, જોડા કાઢી, ટાઢાશથી હિંચકે હિંચકવા બેઠો. ભગતને લોકોએ વેર મૂકી દેવા સમજાવ્યો. ભગતે નમ્રતાપૂર્વક આંખમાં આંસુ સાથે હાથ જોડી, બધાને પાછા ચાલી જવા કહ્યું. લોકો, ભગતના નામ પર થૂ…કરી, એની બોતેર પેઢી તારાજ થઇ જાય એવા વેણ કાઢી, ચાલી ગયા.
આ બાજુ, તાલુકાની હોસ્પીટલે જવાના અર્ધા રસ્તે છોકરી ફાટી પડી. એના અગ્નિસંસ્કાર કરવા, લોકો ગામ બહાર ટીંબે ઊભા કરેલા સ્મશાને એકઠા થવા લાગ્યા. લોકોને અચરજ થયું, જ્યારે એમણે જોયું કે ભગો સહુથી પહેલો આવીને છાતીફાટ રડતો હતો. લોકોએ બહુ પૂછ્યું, તો જવાબ આપ્યો, ” શું કરું…ભાઇઓ, મારા ત્રણ છોકરાઓની મા ગણો તો મા ને બાપ ગણો તો બાપ, તે હું એક જ છું. મારા વિષે તમે લોકો ગમે તેમ વિચાર કરો તે પહેલા હું ઇચ્છું છું કે તમે બધા…મારું આ મોં… જૂઓ…”, અને એણે એનું પોતાનું મોં બધાની સામે ખોલ્યું.
ભગાનાં મોઢામાં ત્રણ-ચાર મોટા-મોટા ચાંદા હતા.

પ્રીતિએ ચલચિત્ર જોવા માટે જીદ પકડી. ફિલ્મનું નામ હતું, ‘ PREGNANCY AND CHILDBIRTH ‘. તેના પતિ અને સંસ્કૃતના પ્રોફેસર કુમારે મોકો મળ્યો જાણીને મોંઘવારી અને ટૂંકા પગાર અંગે ભાષણ ચાલુ કર્યું. છેવટે, નવી નવેલી નવોઢાની વાત માનવી પડી. જાણવા જેવું ઘણું જોયું, ન જાણવા જેવું વળી તેનાથી વધુ જોયું. સુગ અને આનંદનું સંમીશ્રણ બન્નેના મુખ પર જોવા મળ્યું, એક બીજાને. છતાં, બન્ને વાત કરવાનાં મુડમાં ન હતા.
રીક્ષા બજાર ચોકમાં જેવી ઘૂસી કે તેમણે ટોળું જોયું, દુકાનો તોડતું, કેબીનો બાળતું, લુંટ-ફાટ કરતું. એમને તરત જ ખ્યાલ આવી ગયો. મોંઘવારી-આંદોલને જોર પકડ્યું હતું. શોર બકોર, લુંટ-ફાટ, બળવાની તિવ્ર વાસ અને અરાજકતા, જ્યાં નજર નાખો ત્યાં ફેલાયેલા હતાં. રીક્ષા પણ ફસાઇ ગઇ. વધુ કશું ય વિચાર્યા વગર પ્રિતી અને કુમારે દોડવા માંગ્યું. અને, પોલિસના વાહનોની સાયરનોનો અવાજ પણ ધીમે ધીમે મોટો થવા લાગ્યો. દોડ ધામ શરૂ થઇ ગઇ. લોકો કચરાઇ જવા લગ્યાં. કચરાયેલા ચિસો પાડવા લાગ્યા. સામેની બાજુથી પોલિસોએ ડંડાબાજી શરૂ કરી,પણ લોકોએ પોલિસોને મારી હઠાવ્યા. પોલિસોએ હવે વ્યુહ બદલ્યો. આશ્રુવાયુનાં ટેટા શરૂ થયાં. છતાં, લોકો ગાંઠ્યાં નહીં. અને અંતે, પોલિસે તેનું આખરી શસ્ત્ર ઉગામ્યું.
કુમારને લાગ્યું કે તેના સાથળના મૂળમાં કશુંક પક્ષી જેવું કરડ્યું. પછી, તેણે સખત વેદનાની સાથે, સાથળની નીચે તરફ ગરમાવો વહેતો અનુભવ્યો. આંખે અંધારા વળવા લાગ્યા.જમીન આસમાન ગોળ-ગોળ ફરવા લાગ્યા. અને, તે કાંઇ પણ બોલે તે પહેલા, રૂધિરના ખબોચિયામાં ફસડાઇ પડ્યો. પ્રીતિ ગભરાઇને ચિસો પાડવા લાગી. થાકીને અંતે એ કુમારના ઘવાયેલા શરીર ઉપર માથું નાખી રડવા લાગી. મોંઘવારી આંદોલનના લડવૈયાઓને (!) પ્રીતિની લાચારી સોંઘી લાગી. અત્યારે કોઇ પણ બહાદૂરનો બેટો (!) ઊભા રહેવાની કાયરતા (!) બતાવવા તૈયાર ન હતો.
અંતે એ જ થયું. પોલિસની સમયસૂચકતાને પરિણામે મોંઘવારીના આંદોલન નો આ હિંસક (!) લડવૈયો, મહાત્મા ગાંધી હોસ્પીટલમાં અને પછી ત્યાંના ઓપરેશન થીયેટરમાં પ્રવેશ પામ્યો. ઘણી જહેમત બાદ, જાડા કાચના ચશ્માવાળા, તોળી તોળીને અંગ્રેજી શબ્દો બોલતા સર્જને ઓપરેશન થીયેટરની બહાર નિકળીને ઊંડો સ્વાસ લીધો.
દરદીને રજા આપવાનો સમય આવ્યો. ડોક્ટરે દંપતિને શુભેચ્છાઓ પાઠવી. અને, અંતે જેની સાથે હોસ્પીટલના રોકાણ દરમિયાન લાગણીનો સંબંધ બંધાયો હતો એવા એમના આ દર્દી…સંસ્કૃતના પ્રોફેસર…કે જેમનું પ્રિય પુસ્તક હતું ‘કુમારસંભવઃ’, એને ગળગળા સાદે જણાવી દીધું કે ..કુમાર કે કુમારિકા… હવે તો તમારે માટે અસંભવ !!!

એ સુંદર યુવતી સોસાયટીના શાંત અને નિર્જન રસ્તે મલપતી પસાર થઇ રહી હતી. પાછળ, હું પણ તેની સુડોળ પીઠનું ડોલન જોતો-માણતો જઇ રહ્યો હતો. અચાનક, એ સ્ત્રી ઊભી રહી ગઇ. કારણ શોધવા મેં આજુ-બાજુ દ્રષ્ટી ફેરવી. કાળી ભમ્મર અને બિહામણી લાગે એવી એક બિલાડી, રસ્તાની એક બાજુ પર ઘૂરકતી રસ્તો ક્રોસ કરવા માટે ઊભી હતી. હું એ સ્ત્રીનો ભય સમજ્યો. કોઇ ચોક્કસ કે અચોક્કસ કામ અર્થે જતી એ સ્ત્રી નો ભય સમજ્યો. સ્ત્રીને અપશુકન થાય એ પોષાય એમ નહોતું, એમ મને લાગ્યું. અને, એટલે જ એ સ્ત્રી, બિલાડી રસ્તો ક્રોસ કરે તે પહેલા જ, દોડીને રસ્તા પર આગળ નિકળી ગઇ. હું જોતો જ રહ્યો. હા, આખરે એ વહેમી સ્ત્રીએ આવી પડનારા સંભવિત અપશુકનનો ભય વટાવી દીધો હતો.
હવે, આ બાજુ, બિલાડી રસ્તો પસાર કરવા ઊભી જ હતી. બિલાડી આ બે-પગા પ્રાણીની આવી આ આકસ્મિક હિલચાલથી ડરી ગઇ. પણ, છતાં ય હિંમત કરી ને એ રસ્તો ક્રોસ કરવા દોડી. અને, વળાંક પરથી ઝડપથી ધસમસતી આવતી કારને, તે…ન તો પસાર કરી શકી કે ન તો પોતાની ગતિ પર કાબુ રાખી શકી. અને, જે બનવાનું હતું તે બન્યું.
કારનો માલિક, બીકનો માર્યો, કારને ઝડપથી હંકારી ગયો. આખા ય આ બનાવનો મૂક પ્રેક્ષક જેવો હું, એ તરફડતી, છેલ્લા સ્વાસ લેતી સુંદર બિલાડીને જોઇ રહ્યો. પછી, અમારી બન્નેની વિષાદભરી નજર એકબીજા પરથી હઠી ને ઝડપથી પસાર થતી એ બિહામણી સ્ત્રીના ચૂડેલ જેવા વાંસા ને જોઇ રહી.

પાણીના ભરેલા માટલાં, કોઠીઓ તથા પાણી પીવાના પવાલાં લઇને એક હ્રુસ્ટપુષ્ટ જુવાન-સાધુ હાઇવે પરના રસ્તાની એક બાજુ પર બેઠો હતો. મોટરમાં, બસમાં કે સ્કુટર પર પસાર થતા મુસાફરો અહીં તરસ છિપાવવા વાહનો થોભાવતાં. આવું ઉત્કૃષ્ટ કક્ષાનું સામાજીક કામ, નિસ્વાર્થ ભાવે કરતા આ સાધુને મુસાફરો મનોમન આશિર્વાદ આપતા. પાણી પીવડાવવા માટે એ કાંઇ પણ લેતો ન હતો. મોટરમાં કે બસમાં નિયમીત રીતે આ હાઇવે પર આવ-જા કરનારા લોકો તેને માટે કાંઇક ને કાંઇક -અનાજ નો કોથળો કે ફળોનો કરંડિયો વિગેરે- આગૃહપૂર્વક મૂકી જતાં. અને આ ભલો સાધુ નિરપેક્ષ પણે એ જ કોથળા કે કરંડિયા બીજી ગાડીઓના મુસાફરોને પ્રસાદ સ્વરુપે, નમ્રતાપૂર્વક આશીર્વાદ સાથે આપી દેતો. તેનું પોતનું ગુજરાન એ આજુબાજુના જંગલમાં થતાં ફળફૂલો દ્વારા ચલાવતો. નદી કિનારે ઝૂંપડી બાંધીને એક્ટાણું કરીને તે રહેતો. અરે, કેટલીક વાર તો એ પોલિસોને પણ આશિર્વાદ સમ બની જતો. પોલિસ કોઇ ચોક્કસ નંબર ની ગાડી વિષે પૂછે, તો તે કઇ બાજુ ગઇ તે તેમને જણાવતો. અને, તેથી જ તો હાઇવે પેટ્રોલ પોલિસ પણ એના પર ખુશ રહેતી.
એક દિવસ, એક પરદેશી લાગતી ગાડી અહીં આવી ઊભી રહી. મોટા ગોળમટોળ પેટવાળા શેઠજી એમાંથી ઊતર્યા અને ડ્રાઇવર પાસે એક ફળનો મોટો કરંડિયો ઉતરાવ્યો. સામાન્ય લહેકામાં શેઠજીએ સાધુ ને પૃચ્છા કરી, “બાપજી, કેમ ચાલે છે ? “. સામન્ય રીતે ખુશખુશાલ રહેતા સાધુએ, આજે અણગમો બતાવીને કહ્યું, ” ઠીક છે, પણ….નદીએથી પાણી લાવવામાં મહેનત બહુ પડે છે.” અને, ત્યારે જ ત્યાં એક બસ આવીને ઊભી રહી. તેમાથી ઉતરતાં પેસેન્જરોને જોઇને ઉતાવળથી શેઠનાં કાનમા મોંઢુ ઘાલીને પૂછ્યું, ” કારનો નંબર…? મેઇક.. ? મોડેલ…?” અને , પછી કડવાશથી પરંતુ મોઢું હસતું રાખી પૂછી નાંખ્યું, ” કેટલા વાગ્યે…?”. અને પછી, પહેલા પેસેન્જરને નજીક આવતો જોઇ હળવેકથી ડ્રાઇવરના હાથમાંથી કરંડિયો લઇ એણે માટલા અનેં કોઠીઓની બાજુમા મૂંકી દીધો. અને શેઠજીને પછી ધ્યાનથી સાંભળવા લાગ્યો.