મનોકલ્પ

કહું છું હું તને એવી જગાએ આવવા માટે.
કરીએ આપ-લે દિલની જિવનને જીવવા માટે.

ધુમાડો ફેફસાંમાં ખાંસતા ઠાંસી ભલે દીધો,
ઠસો ઠસ ભીડ ઉમટી છે, મના ફરમાવવા માટે.

તમોને એમ છે જાણે તમે ઘરમાં સલામત છો,
ઉઘાડો દ્વારને નિકળો ઘડી ભર ભટકવા માટે.

વતન આવ્યો જ છું, બસ, મરણ પણ વતનમાં જ મળે,
મુઠી ભર ધૂળ આ માથે ભરું દફનાવવા માટે.

કરીએ શું જઈ એવી જગાએ ભીડમાં, કે જ્યાં-
મળે સહુ પોતપોતાની કથા બિરદાવવા માટે.

ખુદા મારો જ સાચો છે કહેનારા બહેરુપિયા,
ધરમના નામ પર નિકળી પડે વટલાવવા માટે.

શુકન કહિશું, કમોસમના વરસતા માવઠાને, કે-
વિધાતાના સિતમ, છતમાં સુરાખો આપવા માટે ?

સમયના ગરભમાં એવો દટાયો છું,અય,હમસફર!
કરું કોશિશ ચિરીને પેટ બા’ર કઢાવવા માટે.

કરે નિંદર બહારવટું, ઢળી મૂછો, પડ્યાં લીંબુ,
ઉઠાવો કલમ ‘મનુજ’ સુતું જહાન જગાડવા માટે.

-‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૩/૨૧/૨૦૦૮
છંદ-હઝજ (લ ગા ગા ગા= ૧+૨+૨+૨)
૭ માત્રા ના ચાર આવર્તનો, ૨૮ માત્રા પ્રત્યેક પંક્તિમાં.
પ્રત્યેક શેરમાં, ૫૬ માત્રાઓ કુલ હોય છે.
– ‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી

રાહ જોતો રહ્યો, એ જ આ સાંજ છે.
ચાંદ ભૂલો પડ્યો, એ જ આ સાંજ છે.

હા, જલાવી પતંગ, થર થરે સિસકતો,
દીપ જલતો રહ્યો, એ જ આ સાંજ છે.

કાળની કોટડી, કોઇ સંત્રી નથી,
કૈદ ખુદને કર્યો, એ જ આ સાંજ છે.

વાલિયે એક દી’, લૂંટવું છોડિયું,
રામ-સીતા ભજ્યો, એ જ આ સાંજ છે.

હાથમાં હાથ ને બંધ આંખે દિઠો,
એક તારો ખર્યો, એ જ આ સાંજ છે.

ચાંદનીએ જરા ચાદરો પાથરી,
સાગર ઝુમી ઉઠ્યો, એ જ આ સાંજ છે.

મય ન પીવા કહે, સાકિયા, પણ છતાં-
જામ ખાલી કર્યો, એ જ આ સાંજ છે.

કસકની કલમથી ગઝલ દિલ પર લખી,
હાથ બળતો રહ્યો, એ જ આ સાંજ છે.

આંખ સુંદર હતી, સ્વેત રાધા સમી,
શ્યામ કીકી બન્યો, એ જ આ સાંજ છે.

કોણ બળવાન છે, જાણવા કૂપમાં-
સિંહ કૂદી પડ્યો, એ જ આ સાંજ છે.

સાચ છે, વચન છે, ધરમ પાલન ‘મનુજ’,
કળિ કકળતો રહ્યો, એ જ આ સાંજ છે.

-‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૩/૧૮/૨૦૦૮
છંદ-મુતદારિક, જેમાં ગાલગા નાં ચાર આવર્તનો છે.
અખંડ ગણીય છંદ છે. ફા. ઇ. લુ. ન. (ગાલગા=૨+૧+૨ માત્રા)
એક પંક્તિમાં ૫ ગુણ્યા ૪ આવર્તનો = ૨૦ માત્રા. આ
વીસ માત્રી છંદ કહેવાય છે. કુલ ૪૦ માત્રા એક શેરમાં હોય છે.
આ છંદ આપણા ઝૂલણા છંદને મળતો આવે છે, પણ ઝૂલણા છંદમાં
પ્રત્યેક પંક્તિમાં ૧૨ અક્ષરો નિસ્ચિત હોય છે. -‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી

અમથાં અમે જ ઘડી ઘડી ઝગડો કરી મળતાં હતાં.
ખુદ થી અગર કદિ ગૈર થી રસતો પુછી મળતાં હતાં.

મતભેદ તો થઇ જાય છે, મનભેદ તો કરવો નથી,
મત ને હણી મન મેળવી ઉમદા જિવન જિવતાં હતાં.

અણથક હતો પ્રવાસ ને અનઘડ હતો પ્રયાસ,પણ-
વળગી ધરી, પહિયા બની, રથના અમે ફરતાં હતાં.

ચલતા ભલા સહુ સાધુઓ, કરે મોક્ષનો ઉદઘોષ જે,
બસ, એ જ ચળવળ માણવા, અપનાવવા મથતાં હતાં.

વસમું ગણિત જગમાં હવે બનશે ઉધાર અને જમા,
પળ એક જાવક હોય તો ય હિસાબમાં ભુલતાં હતાં.

વસમી હતી મધુવન મહીં ગિરિધર તણી અનવેષણા,
બસ, રાધિકા વિસરી ગઇ, વનરાવને મળતાં હતાં.

ચકલા અને ચકલી તણું ઘર આંગણું ઘણું શોભતું,
ચકલી હવે ચોખા અને ચકલો ઘઊં ચણતા હતાં.

ચરખે ફરી ચગડોળ સમ પરતંત્રતા જ્યમ પરહરી,
અમ એ જ ભારતવાસની ખાદી બની ફરતાં હતાં.

રજની ડુબે પળમાં અને ભળ ભાંખળું ઝટ થઇ જતું,
નયનો મળે ન મળે ‘મનુજ’, વસમા વિરહ નડતાં હતાં.

-‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૩/૧૦/૨૦૦૮
છંદ- કામિલ-મુત.ફા.ઇ.લુન-લલગાલગા ના ચાર આવર્તનો-
પ્રથમ બન્ને લઘુ લઘુ તરીકે જ અનિવાર્ય છે. બે લઘુના સ્થાને એક ગુરુ
કરી શકાતો નથી. પ્રત્યેક કડીમાં ૨૮ માત્રા હોય છે. શેર ૫૬ માત્રાનો
હોય છે. આ ગઝલ લખવાની પ્રેરણા મુ. શ્રી સુમન અજમેરીના પુસ્તક
‘ગઝલ’ ! સંરચના અને છંદ-વિધાનના અભ્યાસ બાદ સ્ફુરી છે. એમને
મારા કોટિ કોટિ પ્રણામ સાથે આ ગઝલ… અર્પણ કરું છું. આમાં ક્યાંક બીજો
લઘુ હલન્ત થયો છે, અનિવાર્ય બે લઘુઓ ગુરુ બન્યા છે, ઘણી ક્ષતિઓ હશે,
પરન્તુ, મારા આ નમ્ર પ્રયાસની ક્ષતિઓને ક્ષમ્ય ગણશો એવી અભ્યર્થના.
નવા પ્રયોગમાં ગઝલની શુદ્ધતા પર વિશેષ ધ્યાન રાખવામાં આવશે.
-‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૩/૧૦/૨૦૦૮

મળો નહીં તો મળવા કહી જો.
વજ્ર સમો હાથ હવે ગ્રહી જો.

નદી સમાવું સમુદ્ર થઈ ને,
ઝર્ણું બની આજ મહીં વહી જો.

જરા હયાની રફતાર જોવા,
સપ્તપદી તું ફરવા કહી જો.

ભરી શુળોથી શિર તાજ મુક્યો,
હવે મસીહા બનવા કહી જો.

જળે થળે ને દળમાં ભમો છો,
ભલા અમારા દિલમાં રહી જો.

છુપાવિયાં સૌ શમણાં નિમીષે,
જગાડવાને અમને કહી જો.

તમે જ દીધાં સિતમો બધા,તો-
શરાબ સાથે સનમો સહી જો.

જુઓ વિધાતા અતિથી બની છે,
ધરો હસ્ત ને લખવા કહી જો.

ઉધારના જીવનનું શું કે’વું-
કર્જ કર્યું તો ભરવા કહી જો.

ન પોયણી પંકજ થાય ખુલી,
કિસ્મતને તું ખિલવા કહી જો.

શરીરના સર્વ છિદ્રો ખુલ્યા,તો-
દિવાસળીના ભડકે બળી જો.

કૃષ્ણ સમો ગ્રંથ ઉકેલવાને-
તુ રાધિકા ગાઇડને પઢી જો.

હવા મળી તો ‘મનુજે’ ચઢાવ્યો,
હવા વિના ઊપર તું રહી જો.

– ‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૩/૦૩/૨૦૦૮
ગઝલ-છંદ ઉપેન્દ્રવજ્રા, ગણ બદ્ધ
ગણ-જ,ત,જ,ગ,ગ.
અક્ષરમેળ- ૧૧ અક્ષરો.

અસ્તિત્વ માટે લડશું હવે તો.
હા, લાશ થૈ ને તરશું હવે તો.

કેવાં વિધાનો વિધિનાં થયા છે,
ફૂલો થયા તો ફળશું હવે તો.

કેવો નશો આ તુજ આંખ કેરો,
ચાલું ન ચાલું લથડું હવે તો.

ખોટો ખરો છું મજનૂ તમારો,
લૈલા થશો જો મળશું હવે તો.

તાકાત છે નૈ ચઢવા મિનારો,
આકાશમાં શું ઉડશું હવે તો.

સીધા કદી વિસ્તરવું હશે, તો-
પૃથ્વી સમા કૈં વળશું હવે તો.

સાફો ચલાવે ફળિયું રડાવી,
જો ઘૂમટો કે’ વરશું હવે તો.

પ્યાલો ઉઠાવી મુખ પાસ,સાકી-
લાવી ન ઢોળો, ઢળશું હવે તો.

જાણે અજાણે થઇ ભૂલ મારી,
માફી છપાવા મથશું હવે તો.

કાંડે ચુડી ને નજરૂં અધીરી,
આર્સી ધરી શું કરશું હવે તો.

જંપી ગયા છો, શિર ટેકવીને,
ખોળો ન ખાલી કરશું હવે તો.

વર્ષો વિતાયાં વનવાસ જેવા,
હા, રામ રાજ્ય કરશું હવે તો.

અંગો ઉમંગો વિકલાંગ છે, ને-
ઝાલો ન ઝાલો પડશું હવે તો.

ખાવા મળ્યું તો બસ ખાઇ લીધું,
કોર્ટ કચેરી ભરશું હવે તો.

છોડો કિનારો મઝધાર જાવા,
પામો કિનારો હરસું હવે તો.

ભાગ્ય ન જાગે ‘મનુજે’ જગાડ્યું,
ત્રાંસા બજાવી જગવું હવે તો.

-‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૦૨/૧૭/૨૦૦૮

ગઝલ-છન્દઃ ઈન્દ્રવજ્રા, ગણ-બદ્ધ =ત,ત, જ,ગ,ગ,
અક્ષરમેળ છંદ, ૧૧ અક્ષર યતિ-૫ અને ૧૧ અક્ષરે.

સમજવા કરું હાડમારી હવે તો.
સમજમાં ન આવે અમારી હવે તો.

હતું એ જ તાળું અને એ જ ચાવી,
ન ખોલી શક્યો આલમારી હવે તો.

ઘટાઓ વરસતી રહી આંધળી,પણ્-
જુઓ નાવડીની ખુમારી હવે તો.

બતાવું કરી કેમ કોઈ પરાક્રમ,
નથી આ મગજમાં બિમારી હવે તો.

કરુ છું હું કોશીશ તજવા, હવામાં-
મહલ બાંધવાની ગમારી હવે તો.

જમાનો બતાવે જુઓ ખેલ ન્યારો,
સિંહારૂઢ ખરની સવારી હવે તો.

ઘસાઈ રઇસના પગ ગોઠણ આવ્યા,
ફરે વાહનોમાં ભિખારી હવે તો.

અગર મૌનને જાણવું છે ‘મનુજ’,તો-
કરો બંધ પળપળ લવારી હવે તો.

-‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૧૨/૦૫/૨૦૦૭
ગઝલ- છંદ અરબી/ભુજંગી (લગાગા)

નજર એ છો બધે ભટકે, હું કાજળ થઇ સમાયો છું.
હ્ર્દયના એ લહૂની હું, બની રતાશ છુપાયો છું.

સિતમ સહેવા હવે તો બસ મને આદત પડી ગઇ છે,
સમય પજવી ગયો છે ને હવે મુજથી સતાયો છું.

ખતમ થઇ જિન્દગાની એમના બસ એક જ બોલ પર,
અને, બીજો શબદ સુણવા હવે જીવંત રખાયો છું.

મનાવાને ઘણા યે આવિયા ને હાથ ધોવાયાં,
કરું કેવી રીતે વાકિફ કે હું ખુદથી રિસાયો છું.

ચમનમાં આટલી મસ્તી અને કલશોર આ શાનો?
ખયાલ આયો પછી કે હું બની વસંત વધાયો છું.

નિરાશા ખુદ હવે આશા વિના ફફડી રહી’તી,ને-
બનીને ધ્રૂસકું એક ડૂસકામાંથી વિલાયો છું.

ચગેલો હું ગગનમાં ખૂબ ઊંચે ઉન્નત મસ્તકે,
કપાઇને ખજાનામાં કૃપણને ઘર લવાયો છું.

સળગતી આગને ભડકાવતા પહેલાં તમે સમજો,
દિશામાં હું તમારી થઇ પવન ધસમસ ફુંકાયો છું.

દશા મારી સમજવી હોય તો સમજો કહે ‘મનુજ’,
ભરેલો જામ છું ખાલી થતાં પાછો ભરાયો છું.

‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૧૧/૦૮/૨૦૦૭
ગઝલ- છંદઃ મફાઈલુન (લગાગાગા)

તમને મળવા અમને પળ છે.
પળની લંબાઈ તો છળ છે.

અચરજ ભરી આ તરસ કેવી,
આગળ પાછળ મૃગજળ છે.

લોકો કેવાં કામ કરે છે,
આખા શહેરમાં ખળભળ છે.

ઊંઘ ન આવે તો લાગે છે,
બિસ્તરમાં આ અઢળક સળ છે.

આવે તો જાવા ના દેશો,
લક્ષ્મી ખુદ જાતે ચંચળ છે.

સપના વિણવા સૂવું પડે છે,
આંખ ખુલે ને સામે ભળ છે.

શુકન અપશુકન થતા રહે છે,
પગ મુકીએ ત્યાં દળદળ છે.

ખેલ ખતમ ને વાગે છે,એ-
વેશ બદલવાનું ભુંગળ છે.

એણે શનિની વાત કરી,તો-
‘મનુજ’ કહે મને મંગળ છે.

-‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૧૦/૨૦/૨૦૦૭

ગઝલ-છંદઃ ફાઈલાતુન {ગાગાગાગા}

વાત મારી તમારી નથી, બસ હવે.
જો, બધાને પડ્યો છે મહીં રસ હવે.

હા, રડારોળ તો દીલ માં ચાલુ છે,
સુણ, જૉકર બન્યાની હસાહસ હવે.

પાપ અહીંયા કર્યે જાય છે, એટલાં-
જાય ન્હાવા પછીથી બનારસ હવે.

હાડ પીંજર સમા, હાલતાં ચાલતાં,
આગ સ્પર્શી ગઇ, એક દિવસ હવે.

બીજ બોયાં પછી જળ ન પાયું કદી,
કેમ નો આવશે ફસલમાં કસ હવે,

રાખ, આકાર ને રૂપ રંગ જુદા,
જાણુ છું, તું નિરાકાર છે બસ હવે.

સત્ય ને કાળ ને સુંદરમને ભજો,
જીવ તું શીવ થઇ અનંતે વસ હવે.

ધડકનો સ્વાસનો એક્તારો બની,
જિવન-સંગીતનો પીરસે રસ હવે.

આવનારી ઘડી, હાલની આ ઘડી-
ને કહેતી રહે, ‘મનુજ’ ખસ હવે.

-‘મનુજ’ હ્યુસ્તોનવી
૧૦/૧૭/૨૦૦૭
ગઝલ- ફાઇલુન { ગાલગા }